Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen bileğildir. Hukuk, sosyete zarfında insanoğluın gerçekten nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Hukuk, namına uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Adalet kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koyuvermek, toplumsal ömürın gerçekleşmesini kurmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin kontrasına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyetle doğruca kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete zarfında insanoğluın reviş ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her çağ mümkündür. “İşte tüze, âdem evladı davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-âdem evladı, âdem evladı-tabiat ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence altına düzenınmasıdır. Hukuk, insaniyet seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten görüşlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini kurmak maksadıyla konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların kâffesidür. Elan yaygın bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş toplumsal evetşamma düzenidir. Hukuk Lafız Anlamı Hukuk kelimesi Arabi “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “adalet” kelimesinin çoğkoca “ilenme’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na bakarak tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet anlamında da kullanılır. Yol Anlamı Hukuk dönemden döneme değiştiği derunin hala doyurucu bir tanım strüktürlamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi zarfında omurga olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri süje kayran kısmına Özel Hukuk, eşhas ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Hukuk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun başlangıçlıca alt dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Hukuk kuralları âdem evladı davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ölçü kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde model nitelikteki yekpare durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Hukuk kayranında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları karışmak derunin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve mangiz cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kelepir kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçıntıçılık cezaları üzere değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut politik görüşleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulamalı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet zarfında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Sosyal İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun uygulamalı amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile sosyete zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından meydana gelen gereksinimlerinı kontralamaya çdüzenışır. Hukuk bu fonksiyonu ile doğum, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni ömürın omurga gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanoğlunun natürel strüktürsına ve bundan sonra gelen ihtiyaçlarına birebir edinmek zorundadır. Hukuk önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile vabestedır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları kontralamalıdır. 3. Adalet Hukuk bu fonksiyonu ile sınırlı bir organize altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanımıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere iki değiştirilmiş anlamda kullanılır. Adalet haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet anlamında zatî bir özelliği deyimler. şahıs her çağ haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni katmak yolunda daima ve bileğnöbetmez bir çaba gösterir. İşte bu reviş ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak konseptı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze kayranında hukuki ölçü olarak kal konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum derunindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini derunermiş kurallar yekpareü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve yönetmek yerinde bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Hukuk bir sosyete düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzumlu mevcut düzeni gözlemek, gerekse onu bileğnöbettirmeyi meşrulaştırmak derunin her çağ adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta kontramıza oturmuş tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze anlamında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut tüze düzenlerinin namına birebir olup olmadığı açısından bir ölçü ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve menfi kontralıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon istikrar zarfında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşamma uyacak, hem bile bu toplumsal ömürın amerikan barış zarfında sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü sağlamaya çdüzenışacaktır.
Afyon Arabacı Hukuk
